Trong kháng chiến chống Mỹ, ông đã lập nên những kỳ tích và chiến công xuất sắc. Sau giải phóng, ông là người trưởng khu phố tận tụy cống hiến, sống nghĩa tình. Đến cuối cuộc đời, ông lại dồn hết tâm huyết cho công việc đi tìm mộ liệt sĩ. Ông là Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Nguyễn Bá Phụng.
Vợ chồng ông Nguyễn Bá Phụng trong ngày ông đón nhận danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Xứng danh anh hùng
Nguyễn Bá Phụng (tên khai sinh là Nguyễn Minh Phụng) sinh năm 1945 ở thôn Chánh Danh, xã Cát Tài, huyện Phù Cát. Năm 12 tuổi, Bá Phụng được tin tưởng giao đưa thư mật, làm cơ sở báo tin tức cho cách mạng. Năm 18 tuổi, ông tham gia lực lượng du kích xã Cát Tài, phục kích tiêu diệt một số tên ác ôn. Năm 20 tuổi, Bá Phụng xung phong đi bộ đội, được phân về Đại đội vận tải bộ, Trung đoàn 2, Sư đoàn 3 Sao Vàng (thuộc Quân khu 5).
Nhờ nỗ lực tập luyện, Bá Phụng được đồng đội nể phục khi không ngừng nâng cao khối lượng vận chuyển. Tuy dáng người gầy gò (cao 1,6m và nặng chưa đến 50kg) nhưng nhiều năm liền trong điều kiện gian khổ thiếu thốn, ông vẫn thường xuyên mang vác từ 150-175kg hàng hóa băng rừng, lội suối phục vụ cho chiến trường.
Sau khi nhập ngũ được 4 năm và lập nhiều thành tích, Bá Phụng được tin tưởng giao chức vụ trung đội trưởng. Ông luôn là người đi đầu đối mặt với hiểm nguy, gánh vác những công việc nặng nhọc nhất. Xông vào trận địa cõng chiến sĩ bị thương đưa về tuyến sau, trên đường đi bị địch bắn pháo tấp nập, ông lấy thân mình che chở cho thương binh nên cũng bị thương nhưng vẫn cố hoàn thành nhiệm vụ.
Ông Nguyễn Bá Phụng báo cáo thành tích tại Đại hội chiến sĩ thi đua Quân khu 5 năm 1974.
Tháng 7.1967, trước trận càn của không vận số 1 Mỹ tại Đồi A4 (huyện Hoài Ân), quân ta cố thủ và chiến đấu giữ vững trận địa thành công, nhưng địch cũng ném bom B52 làm sụp hầm khiến khá nhiều chiến sĩ thương vong. “Sau 3 ngày đêm, đơn vị tổ chức tìm xác đồng đội, khi vào trận địa thấy cảnh tượng thật hãi hùng, nhiều đồng chí trúng bom napan chết không còn nguyên vẹn, phân hủy bốc mùi hôi thối. Thấy một số đồng chí còn chần chừ, tôi phân công, cứ 2 người khiêng một cáng chứa 1 thi hài. Riêng mình thì cột 2 thi hài lại cõng trên lưng vượt qua 2km đồi núi dưới tầm đạn pháo địch đến nơi chôn cất”, ông Phụng xúc động hồi tưởng.
Tháng 7.1970, đơn vị của Bá Phụng nhận nhiệm vụ vận chuyển súng đạn, lương thực qua sông Côn trong mùa mưa lũ. Nhìn dòng nước chảy xiết hung hãn như muốn nuốt chửng bất cứ thứ gì rơi vào lòng nó, các chiến sĩ sợ chưa dám qua. Trung đội trưởng Bá Phụng xung phong buộc vào người hơn 100kg bơi qua sông Côn, vật lộn với dòng nước lũ để đến bờ an toàn. Mọi người thấy thế mới mạnh dạn bơi qua theo.
Cùng với nhiệm vụ vận tải, Bá Phụng còn trực tiếp chiến đấu 14 trận, diệt nhiều tên địch. Tiêu biểu là trong trận đánh Trung đoàn 41 ở Phù Mỹ vào tháng 4.1972, lực lượng của Tiểu đoàn 1 bị thương vong nên quân số thiếu. Vừa chuyển đạn đến cho Tiểu đoàn 1, Bá Phụng đã đề nghị cho trung đội của mình cùng tham gia chiến đấu. Trận đánh này ta đã diệt gọn 1 đại đội địch, bắt 80 tên, riêng mũi chiến đấu do Bá Phụng chỉ huy đã diệt 20 tên và thu nhiều vũ khí.
Anh hùng Nguyễn Bá Phụng (đầu tiên bên phải) trong lễ di dời hài cốt một liệt sĩ về nghĩa trang.
Trưởng khu phố giàu nghĩa tình
Nghỉ hưu về địa phương năm 1978, Bá Phụng được tín nhiệm bầu làm Bí thư Chi bộ, Trưởng khu phố An Kim, thị trấn Ngô Mây, huyện Phù Cát. Ông luôn cố gắng hết mình thực hiện nhiệm vụ, từ hòa giải mâu thuẫn trong nhân dân, vận động xây dựng đời sống văn hóa, bảo vệ môi trường; đến đảm bảo an ninh trật tự trong khu phố, xóa hộ đói, giảm hộ nghèo… Nhờ vậy, An Kim là một trong những khu phố đầu tiên ở huyện Phù Cát được công nhận danh hiệu khu phố văn hóa. Ông Nguyễn Ngọc Phan, cán bộ hưu trí ở khu phố An Kim, nhận xét: “Anh Phụng có lối sống giản dị, hòa đồng, luôn phát huy vai trò tiền phong gương mẫu trong mọi lĩnh vực công tác, góp phần xây dựng địa phương ngày càng vững mạnh. Biết là kinh tế gia đình còn khó khăn, anh vẫn sẵn lòng sẻ chia, giúp đỡ người khó hơn. Bà con khu phố ai cũng khen ngợi và tin tưởng”.
Thấy bà Nguyễn Thị Tám, 93 tuổi, sống cô độc khi tuổi cao sức yếu, ông Phụng đã đứng ra chăm sóc. Khoản tiền lương hưu ít ỏi ông Phụng dành một phần để mua thêm thức ăn hằng ngày, rồi chăm sóc thuốc men lúc đau ốm, cơm cháo, tắm giặt cho bà Tám suốt 12 năm trời. Khi bà Tám qua đời, ông cùng bà con khu phố lo mai táng chu đáo. Ông Phụng còn bàn với vợ giúp đỡ cho mẹ con người đồng đội Phạm Thị Huệ. Bà Huệ là thương binh, hay đau bệnh, lại phải nuôi 3 con nhỏ ăn học, nên cuộc sống rất khó khăn.
Suốt hơn 20 năm làm Trưởng khu phố (1978-2010), ông Phụng đã được tặng gần 20 Bằng khen, Giấy khen của Hội đồng Thi đua khen thưởng tỉnh, Hội Chữ thập đỏ tỉnh, Công an tỉnh, Hội Cựu chiến binh tỉnh…
Anh hùng Nguyễn Bá Phụng (thứ 3 từ phải qua) trong một chuyến tìm mộ liệt sĩ tại xã Mỹ Thắng, huyện Phù Mỹ vào giữa tháng 7.2013.
Rong ruổi muôn phương tìm mộ liệt sĩ
Ngày 28.5.2010, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã quyết định phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho đồng chí Nguyễn Bá Phụng vì đã có thành tích đặc biệt xuất sắc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Sau sự kiện này, Anh hùng Nguyễn Bá Phụng đã tích cực tham gia vận động thành lập Nhóm “Nghĩa tình đồng đội” vào ngày 10.6.2012, với 18 anh chị em đều là cựu chiến binh Sư đoàn 3. Ông được bầu làm Phó trưởng nhóm. Đến ngày 10.8.2012, UBND tỉnh quyết định cho nhóm “Nghĩa tình đồng đội” hoạt động, với nhiệm vụ đi tìm mộ liệt sĩ hi sinh tại Bình Định.
Hơn một năm qua, có 2 cụ già đèo nhau trên chiếc xe máy cũ đi khắp các địa phương trong tỉnh, tìm đến tận những vùng sâu vùng xa, núi non hiểm trở để tìm kiếm, xác minh thông tin về mộ liệt sĩ. Đó là Anh hùng Nguyễn Bá Phụng và Đại tá Nguyễn Xuân Hòa, nguyên Trưởng tiểu ban Cán bộ Trung đoàn 2 của Sư đoàn 3, Trưởng nhóm Nghĩa tình đồng đội. Bà Ngô Thị Kim Ánh, vợ Anh hùng Nguyễn Bá Phụng và cũng là thành viên nhóm “Nghĩa tình đồng đội”, cho biết: “Chiếc xe máy ông xã tôi “cày” ngoài đường liên tục nên hư hỏng nặng đành bỏ luôn. Ổng vừa vay được 12 triệu đồng, mua chiếc xe máy mới để tiếp tục đi. Là thương binh sức khỏe yếu, đi về thường đau ốm, nhưng hễ có thông tin liệt sĩ là ông lại hăng hái lên đường…”.
Nhóm “Nghĩa tình đồng đội” đến nay đã phát hiện được hơn 1.167 mộ liệt sĩ còn nằm rải rác khắp nơi. Nhóm đã phối hợp tổ chức đưa vào nghĩa trang 52 hài cốt liệt sĩ, 34 hài cốt được đưa về gia đình trong và ngoài tỉnh, số còn lại đang được xác minh, lập kế hoạch quy tập. Thành viên của nhóm cũng đã mở rộng lên hơn 60 người. “Khó tả hết nỗi niềm mỗi khi tìm thấy hài cốt liệt sĩ nằm lặng lẽ ở những nơi núi rừng quạnh hiu suốt mấy chục năm qua. Càng tự thấy mình phải có trách nhiệm tìm kiếm nhiều hơn nữa, để sống có nghĩa có tình với những đồng đội đã hi sinh xương máu cho đất nước”, anh hùng Nguyễn Bá Phụng bày tỏ.
Từ năm 1965 đến tháng 4.1975, ông Nguyễn Bá Phụng đã tham gia 10 chiến dịch lớn, vận chuyển hơn 350 tấn vũ khí, lương thực, cõng 120 thương binh, tử sĩ. Riêng năm 1972, ông đã vận chuyển được 16,23 tấn hàng. Qua 10 năm phục vụ trong Sư đoàn 3, ông Phụng đã có 9 năm là chiến sĩ thi đua, được trao tặng 1 Huân chương Chiến công hạng Nhất, 2 Huân chương Chiến công hạng Nhì, 2 Huân chương Chiến công hạng Ba, 3 Huân chương Chiến sĩ giải phóng (hạng Nhất, Nhì, Ba); 1 danh hiệu kiện tướng mang vác cấp sư đoàn, 12 danh hiệu dũng sĩ.