Phó chủ tịch UBND thành phố Đỗ Trung Thoại nhận định: “Sau gần 2 năm triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới (XDNTM), tại các địa phương có bước chuyển tích cực về nhận thức. Từ chỗ trông chờ vào ngân sách để xây dựng cơ sở hạ tầng, với suy nghĩ cứ đầu tư, cứ làm điện, đường, trường, trạm là xong, nay nhiều địa phương hiểu rằng XDNTM phải lấy nông dân là động lực chính, còn sự hỗ trợ từ bên ngoài chỉ là tiếp sức, tạo đà để người dân phát huy nội lực, bứt lên. Tức là lấy nguồn lực bên ngoài để thúc đẩy nội lực. Cả thành phố bắt đầu xây dựng NTM từ cải tạo đồng ruộng, từ sản xuất”.
Bỏ tư duy trông chờ đầu tư
Bà Nguyễn Thị Nhiên, Chủ tịch UBND xã Tân Phong (huyện Kiến Thụy) cho biết: “Khi mới bắt tay vào thực hiện chương trình NTM, vì cho rằng nhà nước, thành phố sẽ đầu tư kinh phí lớn cho xây dựng cơ sở hạ tầng, điện, đường, trường, trạm khang trang, nên người dân rất hưởng ứng. Nhưng sau này, qua tuyên truyền nông dân chính là chủ thể trong XDNTM, người dân thiếu nhiệt tình hưởng ứng chương trình, vì thấy phải đóng góp nhiều. Có những cuộc họp thôn, người dân ngại không tham gia góp ý kiến.”
Để thay đổi nhận thức của người dân, địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, tạo phong trào lớn lôi cuốn người dân, bắt đầu bằng việc vận động bà con hiến đất, mở rộng đường ra đồng sản xuất, cải tạo đồng ruộng, nạo vét kênh mương, chỉnh trang nhà ở trên cơ sở quy hoạch khu dân cư…Từ phong trào cụ thể, người dân dần nhận thấy đã góp sức vào những việc không quá sức, cùng cả cộng đồng làm những việc phù hợp, XDNTM để phát triển sản xuất tốt hơn, tạo môi trường sống xanh- sạch- đẹp. Những lúng túng không biết bắt đầu XDNTM từ đâu dần được gỡ khi bắt tay vào từng việc cụ thể, giúp bà con tăng thu nhập, giúp nông thôn sạch, đẹp hơn. Vì vậy, cả cán bộ địa phương và người dân vững tin hơn. Bà Nguyễn Thị Thảo, người dân thôn Đoan Xá 2 (xã Đoàn Xá, huyện Kiến Thụy) hồ hởi: “Trước kia, con đường ngang nhà tôi lầy lội, nhỏ hẹp. Nhờ chính quyền địa phương quan tâm, mới có con đường cao ráo, sạch sẽ, đi lại thuận tiện như hôm nay. Gia đình tôi hiến hơn 20 m2 để mở rộng đường là việc cần phải làm để góp phần xây dựng NTM. Khi mới nghe tuyên truyền về NTM chúng tôi nghĩ: mình chẳng phải làm gì, nhà nước sẽ đầu tư cho đường đẹp, trường học mới…Bây giờ vào từng việc cụ thể, chúng tôi hiểu mình góp sức cụ thể như thế nào, nhà nước hỗ trợ như thế nào”.
Nhờ sự chuyển biến về nhận thức mà không chỉ gia đình bà Thảo, nhiều người dân thôn Đoan Xá 2 tự nguyện góp đất của mình. Điển hình là gia đình ông Phạm Văn Ước hiến 25 m2 nhà mặt đường, bà Vũ Thị San cắt một nửa ngôi nhà dành đất mở rộng đường. Từ cuối năm 2011 đến nay, Đoàn Xá có hàng trăm hộ dân 4 thôn Đoan Xá 1, Đoan Xá 2, Lộc Xá và Đắc Lộc 1 hiến hơn 1000 m2 đất để mở rộng đường thôn từ 3 m lên 6 m, đường ngõ xóm từ 1 m lên 3 m. Ngoài ra, người dân trong xã còn tự nguyện chuyển đổi và hiến tặng 20 nghìn m2 đất để mở rộng 5 km đường ra đồng, phục vụ sản xuất. Chỉ trong 6 tháng, xã có 80 hộ dân tự chỉnh trang nhà ở đạt chuẩn theo tiêu chí NTM. Các thôn đều vận động người dân thu gom rác để gọn trong vườn nhà…
Hướng đột phá từ sản xuất
Do có bước chuyển về nhận thức, nhiều xã trên địa bàn thành phố điều chỉnh cách đi phù hợp. Từ chỗ lo lắng không biết huy động vốn cho xây dựng cơ bản như thế nào để tạo sự thay đổi về điện, đường, trường, trạm, trung tâm văn hóa, nay hiểu ra phải bắt đầu đột phá từ cải tạo đồng ruộng, quy vùng sản xuất hàng hóa. Điển hình là 8 xã điểm XDNTM của thành phố và 5 xã thuộc top đầu XDNTM của huyện Kiến Thụy đều sôi nổi phong trào vận động nông dân hiến đất mở rộng đường ra đồng, sẵn sàng mặt bằng để quy vùng sản xuất nông sản hàng hóa. Từ kết quả bước đầu của các xã này, thành phố quyết định trong năm 2012, ưu tiên tập trung đầu tư kinh phí hỗ trợ xây dựng hệ thống giao thông nội đồng phục vụ cơ giới hóa nông nghiệp, hoàn chỉnh hệ thống kênh mương thủy lợi, đáp ứng yêu cầu sản xuất của các địa phương.
Thành phố chỉ đạo tập trung thực hiện 2 chương trình lớn xây dựng đề án đổi mới và phát triển hình thức tổ chức sản xuất tập thể, đẩy mạnh liên kết sản xuất, nâng cao thu nhập người dân và chương trình đào tạo nghề nông nghiệp cho nhân dân. Cụ thể hóa chủ trương thực hiện NTM bắt đầu từ sản xuất của thành phố, ngành Nông nghiệp- PTNT đang cùng các địa phương triển khai xây dựng 3 mô hình “cánh đồng mẫu lớn”, quy mô 3 ha/ vùng ở các xã Kênh Giang (huyện Thủy Nguyên), Hùng Thắng (huyện Tiên Lãng), Việt Tiến (huyện Vĩnh Bảo); xây dựng đề án cơ giới hóa đồng bộ các khâu trong sản xuất nông nghiệp… UBND thành phố yêu cầu các huyện trong quá trình phê duyệt đề án NTM của các xã chỉ đạo địa phương chỉnh sửa lại đề án ưu tiên đầu tư cho sản xuất trước… Hướng đi đã rõ ràng, xây dựng NTM phải bắt đầu từ sản xuất, tạo thu nhập cho người dân. Từ đó mới có điều kiện XDNTM giàu đẹp.