Theo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Pháp lệnh quy định danh hiệu vinh dự Nhà nước “Bà mẹ Việt Nam Anh hùng” có hiệu lực từ ngày 15/7/2013, có 5 trường hợp được xét tặng hoặc truy tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam Anh hung.
Cụ thể, những bà mẹ thuộc một trong 5 trường hợp sau đây được xét tặng hoặc truy tặng danh hiệu vinh dự Nhà nước “Bà mẹ Việt Nam Anh hùng”:
1- Có 2 con trở lên là liệt sỹ.
2- Chỉ có 2 con mà 1 con là liệt sỹ và 1 con là thương binh suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên.
3- Chỉ có 1 con mà người con đó là liệt sỹ.
4- Có 1 con là liệt sỹ và có chồng hoặc bản thân là liệt sỹ.
5- Có 1 con là liệt sĩ và bản thân là thương binh suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên.
Người con liệt sỹ là người đã được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng “Tổ quốc ghi công”, bao gồm con đẻ, con nuôi theo quy định của pháp luật.
Người chồng liệt sỹ là người đã được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng “Tổ quốc ghi công” mà bà mẹ là vợ của người đó.
Thương binh quy định tại trường hợp 2, 5 nêu trên là người đã được cấp có thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận thương binh, bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên, bao gồm cả người còn sống và người đã từ trần.
Trường hợp bà mẹ có chồng, con tham gia hàng ngũ địch nhưng bà mẹ chấp hành đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước thì vẫn được xem xét tặng hoặc truy tặng danh hiệu vinh dự Nhà nước “Bà mẹ Việt Nam anh hùng”.
Những trường hợp quy định nêu trên nhưng phản bội, đầu hàng địch, có hành động gây nguy hại cho cách mạng hoặc vi phạm pháp luật bị Toà án xét xử bằng hình thức phạt tù mà bản án, quyết định của Toà án đang có hiệu lực pháp luật (kể cả trường hợp được hưởng án treo) thì không được xét tặng danh hiệu vinh dự Nhà nước “Bà mẹ Việt Nam Anh hùng”.
Chế độ ưu đãi
Nghị định cũng quy định rõ chế độ ưu đãi đối với Bà mẹ Việt Nam Anh hùng. Cụ thể, bà mẹ được tặng danh hiệu vinh dự Nhà nước "Bà mẹ Việt Nam Anh hùng" được tặng Bằng, Huy hiệu "Bà mẹ Việt Nam Anh hùng", được hưởng chế độ ưu đãi theo quy định của pháp luật về thi đua, khen thưởng và pháp luật về ưu đãi người có công với cách mạng.
Bà mẹ được truy tặng danh hiệu vinh dự Nhà nước "Bà mẹ Việt Nam Anh hùng" thì thân nhân thờ cúng bà mẹ được nhận Bằng, Huy hiệu "Bà mẹ Việt Nam Anh hùng", được hưởng các chế độ theo quy định của pháp luật về thi đua, khen thưởng và pháp luật về ưu đãi người có công với cách mạng.
Khi Bà mẹ Việt Nam Anh hùng từ trần thì Chủ tịch UBND cấp huyện chịu trách nhiệm tổ chức lễ tang với thành phần đại diện cấp ủy, chính quyền, các tổ chức chính trị-xã hội; cơ quan, đơn vị phụng dưỡng và nhân dân nơi bà mẹ cư trú.