Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa - Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam châu Á. Bản Tuyên ngôn độc lập do Người soạn thảo không chỉ mang giá trị lịch sử to lớn mà còn là một áng văn bất hủ
Sáng 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa.
Tuyên ngôn độc lập đã khẳng định chân lý quyền được sống, quyền được tự do, bình đẳng, quyền được mưu cầu hạnh phúc của dân tộc Việt Nam cũng như của mọi dân tộc khác trên thế giới. Chủ tịch Hồ Chí Minh dẫn ngay điều khẳng định đó trong Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ năm 1776 rằng: “Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”. Và trong “Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền” của cách mạng Pháp năm 1791 cũng viết: “Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi; và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”. Chủ tịch Hồ Chí Minh đi đến khẳng định những quyền chính đáng ấy cũng hoàn toàn chính đáng đối với mọi người dân Việt Nam. Người nhấn mạnh, đã là quyền chính đáng thì không ai có quyền cướp đoạt nó đi, cũng như không dễ dàng cam chịu để kẻ khác cướp mất. Cho nên, mọi người dân Việt Nam sẵn sàng kề vai sát cánh chiến đấu đến cùng để giành lại và bảo vệ những quyền chính đáng ấy. Đây là một chân lý mãi mãi sáng ngời đối với mọi quốc gia, dân tộc, cũng như đối với dân tộc ta.
Tuyên ngôn độc lập là bản cáo trạng tố cáo tội ác của bọn thực dân phát xít đối với đồng bào ta. Chủ tịch Hồ Chí Minh vạch rõ “hơn 80 năm bọn thực dân Pháp lợi dụng lá cờ tự do, bình đẳng, bác ái đến cướp đất nước ta... chúng thi hành những luật pháp dã man”. “Chúng lập ba chế độ khác nhau ở Trung, Nam, Bắc để ngăn cản việc thống nhất nước nhà, chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học... chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi... chúng thi hành chính sách ngu dân... chúng dùng thuốc phiện, rượu cồn để làm cho nòi giống ta suy nhược... chúng bóc lột dân ta đến xương tủy... chúng cướp không ruộng đất, hầm mỏ, nguyên liệu... chúng đặt ra hàng trăm thứ thuế vô lý... chúng không cho các nhà tư sản ta ngóc đầu lên. Chúng bóc lột công nhân ta một cách vô cùng tàn nhẫn...”.
Tuyên ngôn độc lập là tuyên bố có tính lịch sử của một dân tộc giành được tự do, độc lập, có chủ quyền. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỷ mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng hòa”.
Ngày 2-9-1945 mãi mãi đi vào lịch sử như ngày độc lập đầu tiên của dân tộc Việt Nam sau ngót một thế kỷ đô hộ của chủ nghĩa thực dân Pháp, ghi nhận chiến công của dân tộc Việt Nam trở thành một dân tộc tiên phong trong sự nghiệp giải phóng các dân tộc thuộc địa trên thế giới. Cũng từ đó, ngày 2-9 trở thành ngày Quốc khánh của nhân dân Việt Nam và đó cũng là mốc chấm dứt lịch sử cận đại Việt Nam, mở ra kỷ nguyên mới cho lịch sử nước ta.
Ngày nay, nước Việt Nam đã trở thành một quốc gia độc lập, hòa bình thống nhất, đang vững bước tiến lên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội, là quốc gia có vị trí và uy tín trên trường quốc tế. Ánh sáng và tinh thần của Tuyên ngôn độc lập là ngọn đuốc soi đường. 68 năm trôi qua, đất nước vẫn còn đó những khó khăn. Thời cơ đan xen thách thức. Bánh xe lịch sử vẫn đang xoay tiếp những vòng đi tới. Tiền nhân đã trao cho chúng ta những trang sử vàng chói lọi, trao niềm tin và khát vọng lớn lao. Trách nhiệm của thế hệ hôm nay và mai sau là viết tiếp những trang sử mới…