Ngày 28 tháng 01 năm 1941, đồng chí Nguyễn Ái Quốc trở về nước trực tiếp lãnh đạo cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, tại Pác Bó, Cao Bằng, đồng chí Võ Nguyên Giáp tích cực tham gia phát triển phong trào cách mạng. Người được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc cử về căn cứ địa phương thuộc các châu Hòa An, Nguyên Bình để mở lớp huấn luyện cán bộ quân sự địa phương và cùng các đồng chí Phạm Văn Đồng, đồng chí Vũ Anh giúp Liên Tỉnh ủy Cao - Bắc - Lạng phát triển phong trào cách mạng, mở đường từ Nguyên Bình - Cao Bằng, qua Ngân Sơn, Chợ Rã - Bắc Kạn để nối với  Đại Từ - Thái nguyên…

 

Ngày 22.12.1944, theo chỉ thị của Hồ Chủ tịch, đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân được thành lập tại một khu rừng nằm giữa hai tổng Hoàng Hoa Thám và Trần Hưng Đạo thuộc châu Nguyên Bình, Cao Bằng. Đồng chí Võ Nguyên Giáp được Hồ Chủ tịch ủy nhiệm lãnh đạo, đội biên chế thành 3 tiểu đội do đồng chí Hoàng Sâm làm đội trưởng và đồng chí Xích Thắng làm chính trị viên. Ngay tại buổi lễ Đồng chí Võ Nguyên Giáp thay mặt Đoàn thể đọc Diễn từ tuyên bố thành lập Đội Việt Nam Truyên truyền giải phóng quân (VNTTGPQ), tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam. Dưới lá cờ đỏ sao vàng năm cánh, 34 cán bộ, chiến sĩ Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân ra đời.

 

 

Ngày 22/12/1944, Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân được thành lập tại Cao Bằng. Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc giao nhiệm vụ cho Võ Nguyên Giáp tổ chức đội quân chủ lực đầu tiên - Tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Ngày 22/12/1944, Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân được thành lập tại Cao Bằng. Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc giao nhiệm vụ cho Võ Nguyên Giáp tổ chức đội quân chủ lực đầu tiên - Tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam.

 

Ngay sau khi thành lập, đồng chí đã đã chỉ huy Đội VNTTGPQ giành thắng lợi trong 02 trận đánh đồn Phai Khắt và Nà Ngần trong 02 ngày 25-26/12/1944 các đội viên đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân đóng giả lính khố xanh, bắt sống 17 lính trong đồn và một viên cai. Mỗi trận đánh diễn ra trong vòng mươi lăm phút. Hai chiến thắng Phai Khắt - Nà Ngần mở đầu truyền thống đánh thắng trận đầu, đánh liên tục và nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, kẻ thù nào cũng đánh thắng của quân đội ta. 

 

Một lần nữa chiến dịch Biên giới năm 1950 Đại tướng Võ Nguyên Giáp lại ghi những dấu ấn lịch sử trên mảnh đất quê hương cội nguồn cách mạng Cao Bằng. Trên cương vị Bộ trưởng Quốc phòng kiêm Tổng tư lệnh - Tổng Chính ủy, Bí thư Quân ủy Trung ương, Bí Thư Đảng ủy, Chỉ huy trưởng Bộ chỉ huy Chiến dịch ông đã chỉ huy bộ đội thực hiện “vận động chiến” và mưu kế “đánh điểm - diệt viện”. Quân ta đã kiên cường chiến đấu và giành chiến thắng lớn ở Đông Khê. Bị mất Đông Khê, quân địch từ Thất Khê lên ứng cứu đã bị ta đánh chặn và tiêu diệt, quân địch ở Cao Bằng vội vã rút chạy cũng bị ta bao vây, tiêu diệt và bắt sống cả chỉ huy của hai cánh quân này. Với những chiến công "Lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu", tên tuổi của Người đã được cả thế giới ngưỡng mộ với một vị tướng văn võ song toàn, một nhà Quân sự thiên tài lỗi lạc.

 

 

 

Sau ngày thống nhất đất nước, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã trở lại thăm Cao Bằng 5 lần (lần cuối là vào năm 1994). Lần nào Đại tướng cũng lên thăm Pác Bó, lên hang Cốc Bó, lán Khuổi Nặm … và đặc biệt là thăm khu rừng Trần Hưng Đạo, nơi khai sinh ra của Quân đội nhân dân Việt Nam. Những lần Người về thăm, cán bộ, đảng viên, nhân dân các dân tộc Cao Bằng lại được đón nhận những lời chỉ bảo ân cần, những bài học sâu sắc, khơi dậy và nhân lên mạnh mẽ truyền thống cách mạng. Cũng như đồng bào các dân tộc 2 xã: Tam Kim, Hoa Thám và nhân dân các dân tộc tỉnh Cao Bằng. Xin hứa với Bác, nhân dân nơi đây khắc ghi lời dặn đoàn kết bên nhau một lòng theo Đảng, xây dựng cuộc đời mới ấm no, hạnh phúc, xứng đáng là "Ngôi sao cách mạng". 

 

Nhân dân các dân tộc Cao Bằng luôn nhớ về Đại tướng với tấm lòng thành kính -  vị Ðại tướng tài ba, lỗi lạc, mãi mãi là Đại tướng của nhân dân.