Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện, đặc biệt là dự án vệ sinh nông thôn của Chương trình Nước sạch và VSMT nông thôn giai đoạn 2006-2012, ở một số địa phương sự quan tâm của các cấp chính quyền chưa cao; sự phối hợp liên ngành chưa chặt chẽ, chưa huy động được tối đa sự tham gia của lực lượng cán bộ y tế, đặc biệt là y tế thôn, xóm. Đến hết năm 2011, mới có 65,4% hộ dân vùng nông thôn trong tỉnh có nhà tiêu hợp vệ sinh. Toàn tỉnh có 64 nhà máy, trạm cấp nước sạch nhưng chưa được giám sát chất lượng nước định kỳ theo quy định, trừ các trạm cấp nước của Cty TNHH MTV kinh doanh nước sạch Nam Định…

Lễ phát động truyền thông về vệ sinh môi trường tại Trường THCS Yên Khang (Ý Yên) - một trong những hoạt động của Dự án Vệ sinh nông thôn giai đoạn 2012-2015.

Trước thực trạng trên, năm 2012 tỉnh ta triển khai Dự án Vệ sinh nông thôn giai đoạn 2012-2015 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia Nước sạch và VSMT nông thôn. Triển khai thực hiện Dự án, năm 2012, Sở Y tế đã tổ chức các mô hình và hoạt động truyền thông về vệ sinh nông thôn như: Mô hình truyền thông rửa tay với xà phòng tại các huyện Vụ Bản, Nghĩa Hưng, Thành phố Nam Định nhằm thay đổi hành vi vệ sinh cá nhân, nâng cao tỷ lệ người dân rửa tay với xà phòng đúng cách, đúng thời điểm; mô hình hỗ trợ một khoản kinh phí để các hộ dân ở nông thôn xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh… Các mô hình này bước đầu đã huy động sự tham gia của cộng đồng giữ gìn VSMT nông thôn và xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh. Cùng với các mô hình truyền thông về vệ sinh, Sở Y tế còn phối hợp với các địa phương tổ chức các hoạt động truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng; tổ chức tuyên truyền lưu động, nói chuyện chuyên đề tại các vùng đang là điểm nóng về vệ sinh nông thôn; tập huấn cho cán bộ Trung tâm Y tế các huyện, thành phố kỹ thuật xây dựng và bảo quản nhà tiêu hợp vệ sinh hộ gia đình, giám sát chất lượng nước và thống kê, báo cáo các công trình vệ sinh; tập huấn về kỹ thuật xây dựng, sử dụng và bảo quản nhà tiêu hợp vệ sinh hộ gia đình cho cán bộ trạm y tế, cộng tác viên y tế của 194 xã; in ấn tài liệu về các loại nhà tiêu hợp vệ sinh cho Trung tâm Y tế các huyện, thành phố để cấp cho các xã, tập trung tại các xã làm điểm của 4 huyện Ý Yên, Nghĩa Hưng, Trực Ninh, Xuân Trường. Năm 2013, mục tiêu của dự án là: Kiện toàn mạng lưới cán bộ, tuyên truyền viên làm công tác vệ sinh nông thôn tại các huyện, xã trên địa bàn toàn tỉnh, nâng cao kiến thức cho các cán bộ làm công tác vệ sinh nông thôn. Nâng cao kiến thức, thay đổi hành vi về vệ sinh nông thôn cho người dân. Xây dựng mô hình truyền thông vận động cộng đồng thực hiện vệ sinh nông thôn tại 22 xã điểm trong tỉnh. Tỷ lệ hộ gia đình nông thôn có nhà tiêu hợp vệ sinh năm 2013 đạt trên 72%. Tỷ lệ trạm y tế xã có công trình vệ sinh hợp vệ sinh đạt 100%. Tỷ lệ giám sát các công trình cấp nước tập trung đạt trên 60%. Để thực hiện mục tiêu trên, các hoạt động đã và đang được triển khai bao gồm: in ấn tài liệu phổ biến các văn bản pháp quy, tờ rơi tuyên truyền hướng dẫn kiểm tra, giám sát nhà tiêu hộ gia đình, giám sát chất lượng nước sinh hoạt; tổ chức 11 lớp tập huấn... Bên cạnh đó, Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh đang tiến hành xây dựng mô hình truyền thông vận động cộng đồng thực hiện vệ sinh nông thôn tại 22 xã điểm gồm: Xuân Châu, Xuân Vinh, Xuân Trung, Xuân Hồng, Xuân Kiên (Xuân Trường); Trực Thái, Trực Cường, Liêm Hải, Trực Tuấn, Trực Đại (Trực Ninh); Nghĩa Đồng, Nghĩa Minh, Hoàng Nam, Nghĩa Châu, Nghĩa Phú, Nghĩa Hải (Nghĩa Hưng); Yên Trung, Yên Cường, Yên Nhân, Yên Lương, Yên Phú, Yên Tân (Ý Yên). Đặc biệt, trong năm 2013 tại 22 xã điểm đã hỗ trợ kinh phí để xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh (theo Quyết định 1651/QĐ-UBND của UBND tỉnh) với mức hộ nghèo, gia đình chính sách là 5 triệu đồng/1 hộ, hộ cận nghèo là 2,5 triệu đồng/1 hộ.

Kết quả sau 2 năm triển khai thực hiện Dự án Vệ sinh nông thôn thuộc Chương trình quốc gia Nước sạch và VSMT, số hộ gia đình nông thôn có nhà tiêu hợp vệ sinh từ 65,4% (năm 2011) đã tăng lên trên 70%; 100% trạm y tế xã (194 trạm y tế xã/229 trạm y tế xã, phường, thị trấn) có công trình nước sạch và vệ sinh, trong đó có 35 công trình vệ sinh trạm y tế xã đã xuống cấp, không đảm bảo vệ sinh đang và sẽ được cải tạo, xây mới trong giai đoạn 2013-2015. Toàn tỉnh có 53 trạm cấp nước sạch tập trung ở khu vực nông thôn, tỷ lệ giám sát các công trình cấp nước tập trung đạt 100%, trong đó 50 trạm cấp nước do Trung tâm Nước sạch và VSMT nông thôn tỉnh tiến hành kiểm tra, giám sát định kỳ 1 lần/tháng. Tại các trạm cấp nước thuộc Cty TNHH MTV kinh doanh nước sạch Nam Định được Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh giám sát định kỳ 1 lần/tháng. Tỷ lệ hộ gia đình được tiếp cận với nước hợp vệ sinh ở khu vực nông thôn đã tăng từ 84% (năm 2010) lên 91%. Điều kiện vệ sinh môi trường và sức khỏe của người dân nhiều vùng nông thôn được cải thiện. Tại các thôn, xóm thuộc địa bàn các xã triển khai dự án đã bố trí các khu tập kết rác và thành lập các tổ thu gom, vận chuyển rác về bãi rác tập trung của xã để xử lý. Tỷ lệ mắc một số bệnh tại cộng đồng như giun sán, tiêu chảy, lỵ, viêm da, đau mắt đỏ… sau khi triển khai dự án đã giảm đáng kể. Ngoài ra, quá trình thực hiện dự án đã giúp hình thành ý thức giữ gìn vệ sinh chung cho người dân tại các vùng nông thôn, từ đó giúp họ có ý thức thay đổi hành vi trong xây dựng và sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh, thu gom xử lý rác thải và thực hành vệ sinh cá nhân. Thời gian tới, Sở Y tế và các địa phương cần tiếp tục duy trì các hoạt động tuyên truyền, giáo dục,… nâng cao nhận thức cộng đồng về vệ sinh nông thôn, trong đó có việc sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh, sử dụng nước sạch, góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường, nâng cao sức khỏe và chất lượng sống cho người dân vùng nông thôn, đặc biệt là việc tạo điều kiện cho người dân được sử dụng nước sạch - một trong những tiêu chí quan trọng của Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM./.

Bài và ảnh: Minh Thuận