Từ năm 2012 đến nay, quýt ngọt trồng trên đất Nam Sơn được mùa, được giá. Nhiều thương lái đã biết đến đặc sản của mảnh đất này, đổ xô về mua khiến cho người dân nơi đây cần mẫn chăm sóc, mở rộng vùng trồng quýt ngọt, quýt ngọt giúp nhà nông thu về bạc triệu, mang đến cho họ cơ hội đổi đời, vươn tới cuộc sống ấm no. Theo ông Đinh Hồng Min, trưởng xóm Bương, hơn 10 năm trước, Chương trình 135 đưa giống quýt này đến với hộ nghèo. Đến năm 2008, Sở KH&CN triển khai dự án phục tráng quýt cổ, đồng thời hỗ trợ bà con về kỹ thuật trồng, chăm sóc để đạt hiệu quả cao. Thông thường, sau 4 - 5 năm kể từ khi trồng, quýt ngọt bước vào chu kỳ bói quả, càng về những vụ sau, năng suất, chất lượng quả càng khẳng định hơn. 

 

Mùa vụ của quýt chính là 2 tháng cuối năm, bà con nông dân vùng cao Nam Sơn lại bước vào mùa quýt chín. Nhà nhà bận rộn thu hoạch. Lái thương từ các tỉnh lân cận sang hối hả thu mua. Những xe hàng nối dài chở quýt ngọt, quýt bản địa về nơi có thị trường. Quýt chính vụ cho quả sai, trái căng mọng, vỏ mỏng, sắc vàng rực rỡ, vị ngọt đậm đà. Tại vườn của nhiều hộ gia đình với những cây trồng lâu năm, tán rộng cho năng suất đến vài tạ. Đặc biệt, với lối canh tác chủ yếu dựa vào thiên nhiên, không sử dụng thuốc trừ sâu, nên quýt ngọt Nam Sơn được xem là loại quả sạch, được thị trường ưa chuộng. Giá bán tại vườn dao động từ 28.000  – 30.000 đồng/kg. 

 

Trước năm 2010, khoảng 60% hộ dân ở xã vùng cao này thuộc diện nghèo, bình quân thu nhập đầu người chưa đến 4 triệu đồng/năm. Sau thời gian dài loay hoay với bài toán chuyển đổi cơ cấu cây trồng, xã đã tìm thấy hướng phát triển kinh tế cho mình, biến những bất lợi về điều kiện tự nhiên trở thành lợi thế để xây dựng và mở rộng vùng trồng quýt ngọt và quýt bản địa như hiện nay. Từ mảnh đất khô cằn đã cho ra những mùa quả ngọt, từ những nông dân nghèo đã có người đổi đời thành những triệu phú.

 

Người có thâm niên trồng quýt ngọt phải nói đến ông Hà Văn Hưng ở xóm Bái, từ những năm 2003, 2004 khi dự án trồng thử nghiệm quýt ngọt hỗ trợ cho hộ nghèo ở Nam Sơn. Cho đến nay, khoảng gần 300 cây trong số 600 cây quýt ngọt ông trồng kế vụ đã vào thời kỳ cho quả, bình quân mỗi cây cho 50 kg quả, có cây lâu năm cho thu bạc triệu/vụ. Năm 2013, ông mới thu khoảng 5 tấn/vụ, năm 2014, ông thu 10 tấn/vụ nhưng đến vụ này sản lượng đã tăng hơn rất nhiều. Với thu nhập tới vài trăm triệu đồng từ mùa quýt bội thu, ông không khỏi vui mừng bởi sau bao năm tháng vất vả gây dựng, vùng đất sỏi đá, cằn cỗi này đã không phụ công người làm nên mùa quả ngọt.

 

 Cùng với ông Hà Văn Hưng, ông Đinh Văn Đứng ở xóm Bương, ông Bùi Văn Đồng ở xóm Tớn tuy trồng sau nhưng cũng không thua kém ông Hà Văn Hưng về diện tích, quy mô cây quýt ngọt. Với hơn 1ha bao gồm cả quýt ngọt bắt đầu cho quả và cây thời kỳ kiến thiết, ông Đinh Văn Đứng thu trên 100 triệu đồng/vụ. ông Bùi Văn Đồng cũng với diện tích tương tự, khoảng hơn 200 cây đang vào kỳ kinh doanh, cho thu nhập bình quân 150 triệu đồng/năm.

 

Hiện nay ở Nam Sơn, quýt ngọt đã và đang được cấp ủy, chính quyền xã xác định là cây trồng chủ lực. Hiện có tới 95% tổng số hộ tham gia trồng quýt bao gồm cả quýt ngọt và quýt bản địa. Bình quân thu nhập năm 2016 ước đạt 16 triệu đồng/người/năm. Đặc biệt, từ nơi có nhiều hộ nghèo, hộ có kinh tế khá ít ỏi, đến nay trên địa bàn đã xuất hiện hàng chục nhà nông triệu phú. Trong tình hình thị trường nhiều tiềm năng đối với quýt ngọt, với 60 ha đã trồng, trong đó có trên 20 ha đã cho thu hoạch, dự kiến đến năm 2020, diện tích quýt sẽ được mở rộng lên 80 ha. Tin rằng trong vài năm tới, nơi đây sẽ còn xuất hiện ngày càng nhiều những triệu phú quýt ngọt, cuộc sống người nông dân trên mảnh đất cằn ngày càng ấm no, ước vọng đổi đời của những người nông dân không còn xa.

     An An