Thay đổi nhận thức cả hệ thống…
Với những cách làm sáng tạo và hiệu quả, Thanh Hóa đã huy động được nguồn lực đáng kể đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu phục vụ đời sống dân sinh và đã tạo được sức mạnh toàn dân chung sức xây dựng nông thôn mới. Người dân đã hiểu rõ giá trị của Chương trình nông thôn mới phục vụ cho chính mình và tích cực tham gia đóng góp tiền của, ngày công, hiến đất… xây dựng làng quê ngày càng phát triển.
 
Khoảng cách thành thị và nông thôn dần thu hẹp (Ảnh: báo Thanh Hóa)
Sau gần 10 năm triển khai, Chương trình xây dựng nông thôn mới đã bao phủ toàn diện về nông nghiệp, nông dân và nông thôn Thanh Hóa, không những góp phần thay đổi bộ mặt làng quê mà còn thay đổi nhận thức của hệ thống chính quyền cơ sở và người dân nông thôn trong nỗ lực chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp, tăng thu nhập, vươn lên làm giàu.
Ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới, tháng 6/2010, tỉnh Thanh Hóa đã ban hành đề án xây dựng nông thôn mới của tỉnh, đặt ra mục tiêu, nhiệm vụ chính trị cho toàn Đảng bộ, chính quyền và hệ thống chính trị trong tỉnh. Theo đó, tỉnh thành lập đồng bộ hệ thống bộ máy tổ chức chỉ đạo, điều hành từ tỉnh đến cơ sở, trong đó phân công đồng chí Bí thư cấp ủy làm Trưởng ban chỉ đạo; tăng cường bộ phận tham mưu giúp việc chuyên trách, chuyên nghiệp để đủ sức điều phối chương trình. 
Trong khi một số nội dung, vấn đề chưa có hướng dẫn hoặc còn phải chờ văn bản hướng dẫn của Trung ương, căn cứ điều kiện cụ thể của địa phương và với cách tiếp cận tự tin, sáng tạo. Năm 2011, tỉnh Thanh Hóa đã chủ động ban hành hướng dẫn lập quy hoạch xã nông thôn mới 3 trong 1, gồm quy định “Lấy phiếu đánh giá về sự hài lòng của người dân”, “Quy định trình tự, thủ tục đánh giá, công nhận đạt chuẩn tiêu chí nông thôn mới”. Đặc biệt, đến đầu năm 2014, tỉnh đã ban hành “Bộ tiêu chí thôn, bản nông thôn mới”.
Về huy động nguồn lực, bên cạnh triển khai nghiêm việc tiếp nhận, thụ hưởng cơ chế chính sách của Trung ương, Thanh Hóa là một trong những địa phương chủ động kiến tạo khung pháp lý và sớm ban hành cơ chế chính sách riêng trong xây dựng nông thôn mới như: Để lại tiền thu từ chuyển quyền sử dụng đất, hỗ trợ đầu tư xây dựng công trình, hỗ trợ phát triển mô hình phát triển sản xuất; thưởng thôn, bản, xã, huyện đạt chuẩn nông thôn mới.
… Mức thu nhập người dân từng bước được nâng cao 
Chặng đường 10 năm thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới ở Thanh Hóa đã khẳng định hướng đi và cách làm đúng đắn. Đây cũng là bước tạo đà cho Thanh Hóa tiếp tục phấn đấu thực hiện thắng lợi mục tiêu của chương trình đến năm 2030 có 15 huyện trở lên và 100% số xã đạt chuẩn nông thôn mới. Bình quân toàn tỉnh đạt 19 tiêu chí/xã, 100% thôn, bản đạt chuẩn nông thôn mới, 40% số xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, 10% số xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu và mỗi huyện có ít nhất 5 thôn, bản nông thôn mới kiểu mẫu.
Trong 10 năm qua, tỉnh đã huy động được hơn 56.394 tỷ đồng cho xây dựng nông thôn mới. Cùng với nguồn vốn Nhà nước hỗ trợ, các địa phương đã chủ động khai thác, huy động các nguồn nội lực trong dân như: góp công lao động, hiến đất, vật liệu, tiền; động viên người thân thành đạt tham gia; chú trọng khai thác, huy động các nguồn từ ngân hàng, doanh nghiệp và xã hội. 
Từ nguồn vốn nêu trên, cùng với cách làm hiệu quả, thiết thực, toàn tỉnh đã đầu tư xây dựng mới và nâng cấp, cải tạo được 13.965 km đường giao thông nông thôn, 1.944 km giao thông nội đồng, 1.274 công trình thủy lợi nhỏ, 3.892 km kênh mương nội đồng, 12.039 phòng học các cấp, 972 trạm biến áp và 7.286 km đường dây tải điện các loại, 538 nhà văn hóa và khu thể thao xã, 3.431 nhà văn hóa thôn, 506 chợ nông thôn, 518 trạm y tế, 350 trụ sở xã, hơn 33.548 công trình cấp nước sinh hoạt, 1.960 công trình vệ sinh và xử lý môi trường nông thôn, xây mới và chỉnh trang hơn 176.055 nhà ở dân cư.
 

Thu hoạch rau thủy canh ở xã Quảng Tân, huyện Quảng Xương (Ảnh: báo Thanh Hóa).
Chỉ đạo các xã lựa chọn những công việc mà phần lớn người dân trong thôn, bản và trong xã thấy cần tập trung làm trước; đã khuyến khích triển khai những nội dung, tiêu chí từng thôn, bản, từng hộ dân có thể tự làm được. Mặt khác, đã tập trung cao cho nhiệm vụ phát triển sản xuất nông nghiệp, phi nông nghiệp, dịch vụ.
 Chú trọng dồn đổi, tập trung ruộng đất gắn với quy hoạch đồng ruộng, đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, cơ giới hóa các khâu trong quá trình sản xuất, chế biến. Coi trọng cơ cấu lại sản xuất nông nghiệp, xây dựng, thúc đẩy các mối liên kết, hợp tác giữa nông dân với doanh nghiệp và nhà khoa học, giữa nông dân với nông dân thông qua tổ hợp tác và hợp tác xã để tăng thu nhập cho nông dân. Riêng từ nguồn vốn trực tiếp của chương trình, toàn tỉnh đã xây dựng được 1.790 mô hình sản xuất các loại.
Về lĩnh vực xã hội, đã có sự quan tâm tập trung chỉ đạo công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn để nâng cao kỹ năng, tay nghề, chất lượng lao động và giải quyết việc làm theo cả hai hướng phi nông nghiệp và nông nghiệp. Đây là giải pháp đột phá, căn cơ để chuyển lực lượng lao động nông nghiệp hiện đang dư thừa sang ngành nghề khác có thu nhập cao hơn.
Đến nay, toàn tỉnh đã có 5 huyện đạt chuẩn nông thôn mới (gồm: Yên Định, Quảng Xương, Đông Sơn, Thọ Xuân và Vĩnh Lộc), trong đó có 3 huyện đã tổ chức đón nhận (Yên Định, Quảng Xương, Đông Sơn). Thành phố Thanh Hóa đã hoàn thành công tác thẩm tra, đang hoàn thiện hồ sơ, thực hiện các bước quy trình để trình thẩm định theo quy định. Thị xã Bỉm Sơn đã có 100% số xã đạt chuẩn nông thôn mới. 
Toàn tỉnh đã có 347 xã đạt 19 tiêu chí nông thôn mới, trong đó có 332 xã được công nhận đạt chuẩn, chiếm tỷ lệ 58,35% (có 23/100 xã đặc biệt khó khăn thuộc Chương trình 135 và 30a và 16/30 xã bãi ngang ven biển đạt chuẩn nông thôn mới) vượt 2,55% so với mục tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh. Bình quân toàn tỉnh đạt 16,56 tiêu chí/xã, cao hơn 1,3 tiêu chí so với bình quân chung cả nước. Thanh Hóa không còn xã nào dưới 5 tiêu chí. Hiện có 4 xã hoàn thành 15 tiêu chí nông thôn mới nâng cao và 2 xã đang xây dựng thí điểm nông thôn mới kiểu mẫu. Riêng xây dựng thôn, bản nông thôn mới có 592/1.659 thôn, bản miền núi đạt chuẩn nông thôn mới, vượt 15,68% so với mục tiêu phấn đấu của tỉnh.
Mức thu nhập của người dân không ngừng được nâng cao, từ 8,9 triệu đồng/người (khu vực nông thôn) năm 2010 lên 37,6 triệu đồng năm 2018. Tỷ lệ hộ nghèo khu vực nông thôn giảm sâu, từ gần 27% (năm 2010) xuống còn 6,25% (năm 2018), bình quân giảm 2,56%/năm. Huyện Như Xuân đã thoát ra khỏi huyện nghèo theo Nghị quyết 30a, 5/100 xã và 55/181 thôn, bản hoàn thành mục tiêu Chương trình 135.
Những kết quả nêu trên, cho thấy sự thành công lớn của chương trình xây dựng NTM, khẳng định tính đúng đắn, một chủ trương lớn mang tầm chiến lược, thể hiện ý chí và quyết tâm chính trị của Đảng và Nhà nước ta, hướng tới xây dựng một nền nông nghiệp hiện đại, phát triển bền vững; một xã hội nông thôn dân chủ, văn minh, tiến bộ; một thế hệ nông dân kiểu mới, có những tố chất tiên tiến về văn hóa, chính trị, lối sống, kỹ năng lao động, trình độ sản xuất, phương thức sản xuất; có đời sống vật chất, tinh thần nâng cao, tiến bộ, văn minh, hiện đại. Kết quả này càng thấm đậm hơn đối với một tỉnh đất rộng, người đông, thường phải chịu tổn thương lớn về thiên tai và còn bộn bề gian khó như Thanh Hóa.
                                                                                                                                                                                               Hoài Thanh